လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔စည္း(Civil Society)မွသည္ ခိုင္မာေသာ ဒီမိုကေရစီ လူ႕ေဘာင္သစ္ဆီသို႔ (အပုိင္း-၁)

လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔စည္းအေၾကာင္းကို တေစ့တေစာင္းေဖာက္သည္ခ်လိုသည္။ ၂၀ရာစုုအတြင္း လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကို ႏိုင္ငံေရး လူ႔အဖဲြ႔အစည္း(Political Society)ႏွင့္ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔စည္း(Civil Society)ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ဆက္စပ္ ေပၚထြန္းလာသည္။ ရူးသြပ္သူမ်ားႏွင့္ ျပင္းထန္သည့္ ႏူနာေရာဂါ စြဲသူ မ်ားမွအပ က်န္ႏိုင္ငံသားတိုင္း  သည္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း တခုခုတြင္ ပါဝင္ပါတ္သက္္ ၾကေပသည္။

ႏိုင္ငံေရးလူ႔အဖြဲ႔အစည္း (ႏုိင္ငံေရးပါတီ၊လြတ္ေတာ္၊အစိုးရ)ကို ေယ်ဘုယအားျဖင့္ အသြင္ႏွစ္မ်ိဳးေတြ႕ရွိ္သည္။  ပထမအခ်က္အေနျဖင့္ ကြန္ျမဴနစ္ႏိုင္ငံမ်ား၊ ဆိုရွယ္လစ္ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ အာဏာရွင္ႏိုင္ငံ မ်ားတြင္ ႏုိင္ငံေရးပါ တီ တခုတည္းသာ ဖြဲ႔စည္းၾကသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရ၏အာဏာအား ခ်ိန္းေျခာက္သည္ဟု အျမင္ရွိၾကသည့္ အတြက္ နဂိုရ္မူလက ရွင္သန္ၿပီး ျဖစ္ေသာ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကိုပင္ ဖ်က္သိမ္းၿပီး ၄င္းတို႔၏ တစ္ပါ   တီစနစ္ကို ေထာက္ခံ အားေပးေသာ လက္ေဝခံ  လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းမ်ား ကိုသာ ရပ္တည္ခြင့္ ျပဳၾက သည္။

ဥပမာ-၁၉၆၂ ခုႏွစ္ ဗိုလ္ေနဝင္း အာဏာသိမ္းသည့္ အခ်ိန္တြင္ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား ႏွင့္အတူ လူထု အေျချပဳအဖြဲ႔စည္းမ်ား ကိုပါဖ်က္သိမ္းလိုက္ျပီး မဆလ တစ္ပါတီစနစ္ကို ေထာက္ခံေသာ လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႕အ စည္း အနည္းငယ္ကိုသာ တျပည္လုံး အတိုင္းတာျဖင့္ အစားထိုးဖြဲ႕စည္းသည္။ ဗဟိုထိန္းခ်ဳပ္မႈ အားေကာင္း   ေသာ အာဏာရွင္အုပ္  ခ်ဳပ္ေရး စနစ္ေအာက္တြင္ လြတ္လပ္ေသာ လူထုအေျချပဳ အဖြဲ႔အစည္း ရွင္သန္ရန္ အခြင့္အလမ္းမ ရွိေပ။

ဒုတိယအခ်က္အေနျဖင့္ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ တိုင္းျပည္အတြင္းမွီတင္း ေနထိုင္ၾကေသာ ျပည္သူလူထု အမ်ားအက်ိဳးအလို႔ငွာ လူထုကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ေရးဆြဲျပဌါန္းထားေသာ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒအတိုင္း ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ လြတ္ေတာ္မ်ားႏွင့္ အစိုးရမ်ားကို ဖြဲ႔စည္းၾကသည္။  အစိုးရအဆင့္ဆင့္တြင္ စံနစ္တက် အာဏာခြဲေဝမႈရိွသည့္အတြက္ လြတ္လပ္ေသာ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔စည္း ထြန္းကားရန္ အခြင့္အလမ္းပို မ်ားသည္။

ကြန္ျမဴနစ္ႏွင့္ ဆိုရွယ္လစ္တိုင္းျပည္မ်ားသည္ ၄င္းတို႕ကေမွ်ာ္လင့္ေသာ "လိုတရ" ႏိုင္ငံေတာ္အစုီးရ မတည္ ေဆာက္ႏုိင္ျခင္း၊ ေနာက္ဆုံးတြင္ အာဏာရွင္ စနစ္မ်ားဆီသို႕ ေျပာင္းလဲလာျခင္း ကတေၾကာင္း ႏွင့္ လက္ယာ ဝါဒီမ်ား အေနျဖင့္ လစ္ဘရယ္ဝါဒက အထူးအားေပးေသာ တသီးပဳဂၢလဝါဒ  က်င့္သံုးျခင္းသည္ ဒီမိုကေရစီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၏ အႏွစ္သာရျဖစ္သည့္ တန္းတူညီမွ်ေရးသို႕ ဦးတည္မသြားျခင္း ႏွင့္ အေရးကိစၥအားလုံးကို ေစ်း ကြက္အား ပံုအပ္ထားလိုက္လွ်င္ လူတိုင္း၏ အက်ဳိးစီးပြားျဖစ္ေပၚမည္ဟု ယူဆခ်က္ မ်ားအေပၚ အယုံၾကည္ ကင္းမဲ့လာသည္က တေၾကာင္း၊ တို႕ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံေရးသမားမ်ားအေနျဖင့္ တတိယနည္းလမ္း(third way) ေဖၚေဆာင္ရန္ ႀကံရြယ္ေနခ်ိန္တြင္ ျပည္သူအမ်ားကလည္း တတိယအင္အား(third force) ဟုေခၚဆို ေလ့ရွိ ေသာ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔စည္း ဖက္ဆီသို႕ေရြ႕လ်ားေနသည္၊၊ ဤသည္မွာ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔စည္း    ေပၚေပါက္ျခင္း၏အ ေၾကာင္းရင္းခ ံျဖစ္သည္။

လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔စည္းဆိုသည္မွာ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ၏ တိုက္ရုိက္ထိန္းခ်ဳပ္မႈ ေအာက္၌ မရွိေသာ မိမိတို႔၏ ဆႏၵအရႏွင့္ ရည္မွန္းခ်က္အရ လာေရာက္စုစည္းၾကသည့္ လြတ္လပ္ေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ အစုအရံုးမ်ား၊ အစုအဖြဲ႔မ်ား၊ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္မႈမ်ား မ်ိဳးစံုကို ဆိုလိုၿပီး၊ ထိုအဖြဲ႔အစည္းမ်ားသည္ မိမိိတို႔၏ ေကာင္းက်ိဳးႏွင့္ ရည္မွန္းခ်က္ အတြက္ျဖစ္ေစ၊ အမ်ား၏ေကာင္းက်ိဳးအတြက္ျဖစ္ေစ အတူတကြ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြး၍ လုပ္ေဆာင္ ၾကသည္။ ထိုအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ ကြန္ယက္မ်ားအေနျဖင့္ အားေကာင္းလာပါက ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရအာဏာ အား ကန္႔သတ္ ထိန္းညွိထားမည့္ (သို႔မဟုတ္) တရားမွ်တမႈမရွိေသာ အစိုးရမ်ားကုို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္သည္အထိ စြမ္း ေဆာင္ လာႏိုင္မည့္ အလားအလာမ်ား ရွိေလသည္။

လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔စည္းကို ပညာရွင္မ်ားက အျမင္အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ခ်ဥ္းကပ္ၾကသည္။၄င္းတို႕အနက္မွ အယ္လီဆင္ ဗန္ရိြဳင္း စုစည္းတင္ျပထား ေသာ အျမင္(၆)မ်ိဳးကို အက်ဥ္းရုံး၍ ေဖၚျပလွ်င္-

(၁) လူမႈတန္ဖိုးႏွင့္ စံႏႈန္းအျဖစ္ျမင္ေသာအျမင္(Civil Society as values and norms)

အခ်ဳိ႕ေသာသူမ်ားက ယဥ္ေက်းေသာ(civil)ဟူေသာ စကားလုံးကို အေလးအနက္ ထားလာၾကၿပီး အလယ္အ လပ္ ပဳဂၢလိကဝါဒ၊ အျပန္အလွန္ကူညီမႈ၊ အေပးအယူရွိမႈ၊ အျခားသူမ်ားအေပၚ ေလးစားတတ္မႈ ႏွင့္ အမ်ား၏ ေကာင္းက်ဳိးအေပၚ အေလးထားမႈ စသည့္ျပည္သူ႕နီတိတရားမ်ားအေပၚ အသားေပးေဆြးေႏြးလာ ၾကသည္။ ဤစံျပလူ႕အဖြဲ႕စည္းတြင္ လူမ်ားသည္ တဦးအေပၚတဦး ယုံၾကည္မႈ အျပည့္ဝရွိေသာ၊ နာလည္သည္းခံ ႏုိင္စြမ္း ရွိေသာ လူ႕ေဘာင္လူ႕ေလာက အက်ဳိးႏွင့္သာ သမစိတၲရည္မွန္းခ်က္ မ်ဳိးရွိေသာ တေလာကလုံး၏ ေကာင္း က်ဳီးကိုလည္းေဆာင္က်ဥ္းေပးႏုိင္ေသာ ပုံစံမ်ဳိးရွိသည္။ Adward Shil ၏ ေကာင္းျမတ္ေသာ လူ႕အဖြဲ႕စည္းဆို သည္ ႏွင့္အဓိပၸါယ္ တူသည္။

(၂) အစုျပနာမ္၊ သမဟနာမ္ေပါင္းအျဖစ္ျမင္ေသာ အျမင္(Civil Society as a collective noun)

သက္ဆိုင္ရာလူ႕အဖြဲ႕အစည္း၏ ေကာင္းက်ဳိးကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးႏုိင္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအားလုံးကို သိမ္း က်ဳံးၿခံဳငုံ၍ ေခၚဆိုေသာ အစုျပနာမ္အျဖစ္ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆုိသတ္မွတ္ ၾကသည္။ မိမိသေဘာဆႏၵ အေလ်ာက္ လာေရာက္ ဖြဲ႕စည္းၾကသည္႕က႑(Voluntary sector) တနည္းအားျဖင့္ တတိယက႑(third sector)၊ အထူးသျဖင့္ စည္းေဝးလႈံ႕ေဆာ္မႈ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား(advocacy groups)၊ အစီုးရမဟုတ္သည့္ အဖြဲ႕စည္းမ်ား (NGOs)၊ လူမႈလႈပ္ရွားမႈ ေရွ႕ေဆာင္ေရွ႕ရြက္ျပဳသူမ်ား၊ လူ႕အခြင့္အေရး ဆိုင္ရာအဖြဲ႕စည္းမ်ား၊ လူမႈျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရးမ်ား ျဖစ္ေပၚလာေစရန္ တက္ႁကြစြာ ပါဝင္လႈပ္ရွားေနၾကေသာ အျခားလူမ်ားအားလုံးႏွင့္ အ ဓိပၸါယ္တူ အျဖစ္ေဖၚျပၾကသည္။ ႏိုင္ငံေရးပါတီ၊ အစိုးရ၊ စီးပြားေရး ေစ်းကြက္အင္အားစုမ်ား ႏွင့္ မတူပဲ သီးျခား တည္ရွိသည္။ ဖြင့္ၿဖိဳးေရးတိုးတက္ေရးကို လုပ္ကိုင္ေသာ အသိုင္းအဝိုင္း အတြင္း၌ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔စည္း(civil society) ကို NGOs အျဖစ္ သေဘာေပါက္ ၾကသည္။

(၃) လႈပ္ရွားမႈမ်ား ျပဳလုပ္ေဆာင္ရြက္ရန္ နယ္ပယ္တခုအျဖစ္ျမင္ေသာ အျမင္(Civil Society as a space for action)

UNDP ၏ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္အရ  လူထုအေျချပဳအဖြဲ႔စည္းသည္ ႏုိင္ငံေတာ္၊ ေစ်းကြက္တို႕ႏွင့္အတူ ဒီမိုက ရက္တစ္လူ႕ေဘာင္အဖြဲ႕စည္း ဖြဲ႕စည္းရာတြင္ ပါဝင္ေသာ က႑ႀကီးသံုးခု အနက္တခုျဖစ္သည္ဟု ဆို၏။ ၄င္းကို အဖြဲ႕စည္း၊ အသင္းအဖြဲ႕မ်ားက ေနရာယူထားသည့္ နယ္ပယ္အခု အျဖစ္ ႏွိဳင္းယွဥ္ေဖၚျပၾကသည္။ လူမႈဝန္းက်င္အေျခခံ၊ အက်ဳိးေဆာင္ေပးသည့္ လူထုပရိသတ္မ်ားအဓိကထား လႈပ္ရွားသည့္အေၾကာင္းရာ ကိစၥ ရပ္မ်ား၊ ဥပမာ-(သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ေရးရာမ်ား၊ လိင္ကြဲျပားမႈဆိုင္ရာ လူ႕အခြင့္ေရးဆိုင္ရာ)ႏွင့္ လုပ္ငန္းသ ဘာဝတို႕ အေပၚ အေျခခံ၍ ဖြဲ႕စည္းၾကရာ ဘာသာေရးႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေသာ အသင္းအဖြဲ႕မ်ား၊ အလုပ္သမား သမဂၢမ်ား၊ သမဝါယမအဖြဲ႕စည္းမ်ား၊ ဝန္ေဆာင္မႈ အဖြဲ႕စည္းမ်ား၊ ရပ္ရြာလူမႈအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ လူငယ္အသင္း အပင္းမ်ား၊ ပညာရွင္အသင္းအပင္းမ်ား ႏွင့္ အျခားအသင္းပင္း မ်ားလည္း အပါအဝင္ ျဖစ္သည္။

(၄) သမိုင္းေၾကာင္းကို သီးသန္႔ကာလတရပ္အျဖစ္ ျမင္ေသာ အျမင္(Civil Society as a historical movement)

Mr. Gellner က သမိုင္းေၾကာင္းဆိုင္ရာႏွင့္ လူမႈေရးဆိုင္ရာ လုိအပ္ခ်က္မ်ားအရ သီးျခားရပ္တည္သည့္ လြတ္ လပ္ေသာ တသီးပဳဂၢလ(atomized liberal individuals)မ်ားတည္ရွိ ဖြဲ႕စည္းရန္ အထူးလိုအပ္သည္ဟု ဆို သည္။ ကက္စတီလီယြန္ ကလည္း ဗဟိုမွတိုက္ရုိက္ ထိမ္းခ်ဳပ္မႈ မရွိေသာ တသီးပဳဂၢလ(လူတဦးခ်င္းစီ)မ်ားႏွင့္ အစုအဖြဲ႕မ်ားအၾကား လြတ္လပ္စြာဆက္ဆံ မႈရွိသည့္ ျဒပ္မဲ့နယ္ပယ္တခု ျဖစ္ယုံမွ်သာမဟုတ္၊ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံ ေရးဆိုင္ရာ ရုိးရာအစဥ္အလာမ်ားႏွင့္ အေလ့ထမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ထြန္းခဲ့သည့္ သမိုင္းေၾကာင္း အေနအထားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အေနထားမ်ား၏ ထုတ္ကုန္မ်ားျဖစ္သည္ဟုဆိုသည္။

(၅) လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မႈမ်ားကို ဆန္႔က်င္ေရးအျဖစ္ျမင္ေသာ အျမင္(Civil Society as an anti-hegemony)

လြမ္းမုီးခ်ဳပ္ကိုင္မႈမ်ားအား ဆန္႕က်င္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္ တရပ္အျဖစ္ ျမင္ၾကသည္။အဆိုပါ လြမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မႈမ်ား မွာလည္း အမ်ားအားျဖင့္ ေခတ္သစ္ လစ္ဘရယ္ဝါဒ၊ အေနာက္တိုင္းလြမ္းမုီးမႈဝါဒ၊ မဟာဖိုဝါဒ၊ လိင္ကြဲခ်င္း ဆက္ဆံသည္သာ အမွန္ဟူေသာဝါဒ စသည္တို႕၏ လြမ္းမုီးမႈႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနသည္။  အေရတို ႏွင့္ ကိုဟန္တို႕ က သီးသန္႕ လူမႈေရးလကၡဏာ အေျခခံရွိေသာ လႈပ္ရွားမႈ၊ တမူထူးျခားသည့္ လူမႈေရး-ႏိုင္ငံေရး သေဘာသ ဘာဝရွိေသာ လႈပ္ရွားမႈမ်ား၊ ဒီမိုကေရစီလႈပ္ရွားမႈ အျခားနည္းလမ္းသစ္ျဖစ္ၿပီး သစ္ဆန္းေသာ ေတာင္းဆိုမႈမ်ား ရွိသည့္ လႈပ္ရွားမႈမ်ား ဟူ၍ ေဖၚျပသည္။

အုိက္ ေဆာင္မဒိန္း

အပုိင္း -၂ ဆက္ရန္